निसर्गद्रष्टा डॉ. माधव गाडगीळ

ज्येष्ठ पक्षितज्ज्ञ डॉ. सलीम अली यांच्या नावाने दिला जाणारा निसर्गसंवर्धन पुरस्कार डॉ. माधव गाडगीळ यांना जाहीर करून ‘बॉम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटी’ने एका ज्येष्ठ शास्त्रज्ञ आणि पर्यावरण तज्ज्ञाचा उचित सन्मान केला आहे. वन्यजीवांबाबत संशोधन, निसर्ग संवर्धन आणि शिक्षण या क्षेत्रांतील कामगिरीबद्दल हा पुरस्कार आहे आणि डॉ. गाडगीळ यांनी या तिन्ही क्षेत्रांत मुद्रा उमटविली आहे.
 डॉ. गाडगीळ हे हस्तिदंती मनोऱ्यात बसून काम करणारे शास्त्रज्ञ नाहीत. अभ्यास व संशोधनासाठी त्यांनी निवडलेला विषयही प्रयोगशाळेपुरता मर्यादित नाही.
प्राणिशास्त्राचे उच्च शिक्षण घेतलेल्या डॉ. गाडगीळ यांनी निसर्गाकडे अधिक डोळसपणे पाहत, प्राणी-पक्ष्यांचे वर्तन निरखत व निसर्गाशी एकरूप होऊन सहजीवन जगत असलेल्यांचा अभ्यास करीत संशोधन केले.
त्यातूनच त्यांचा निसर्ग संवर्धनाचा दृष्टिकोन विकसित झाला. हार्वर्ड विद्यापीठातून पीएचडी मिळविल्यानंतर प्रथम पुण्यातील आघारकर संशोधन संस्थेत आणि नंतर दीर्घकाळ बेंगळुरू येथील ‘इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्स’मध्ये डॉ. गाडगीळ यांनी संशोधन केले. निसर्ग, प्राणी, पक्षी, निसर्गाबरोबरील मानवाचे सहजीवन- त्यांमधील संघर्ष यांबाबतच्या त्यांच्या निरीक्षणाला आणि निष्कर्षाला सिद्धान्ताचे स्वरूप आले. त्यामुळेच त्या-त्या वेळच्या सरकारांनी विशिष्ट प्रकल्पांबद्दल त्यांच्याकडूनच अभ्यास करवून घेतला.
 कर्नाटक सरकारने बांबू संरक्षणासाठीच्या अभ्यासासाठी त्यांना पाचारण केले; तर मनमोहनसिंग सरकारने पश्चिम घाटाच्या अभ्यासासाठी त्यांची समिती नेमली. कथित विकासाच्या नावाखाली निसर्गाला ओरबाडण्याच्या मानवी प्रवृत्तींच्या विरोधात रोखठोक भाष्य करीत डॉ. गाडगीळ यांनी आपली निरीक्षणे नोंदवली आणि निष्कर्ष मांडले.
त्यामुळे त्यांच्या अहवालांची अधिक चर्चा झाली. साध्या-सोप्या भाषेत विज्ञानातील क्लिष्ट संकल्पना उलगडून दाखविणाऱ्या डॉ. गाडगीळ यांना डॉ. सलीम अली यांच्या नावाचा पुरस्कार मिळणे हा दुग्धशर्करा योगच आहे.