दुर्मिळ विषारी साप:पोवळा

दुर्मिळ विषारी जातीचा साप महाराष्ट्रासह गुजरात,पश्चिम बंगाल, तामिळनाडू आणि कर्नाटकात अनेक ठिकाणी आढळून येतो. या सापाला हिंदीत कालाधारी मुंगा असे संबोधले जाते.इंग्रजीत याचे नाव कोरल स्नेक असे आहे तर शास्त्रीय भाषेत याला कॅलीऑपीस मेलानुरस म्हणतात. हा साप जाडीने कमी आणि रंगाने फिकट तपकिरी , डोके आणि मानेचा रंग काळा असतो तर शेपटीवर दोन काळे कडे असतात.पोवळा हा वाळ्या सारख्या दिसणारा व वाळ्यापेक्षा काहीसा मोठा साप आहे. जमिनीखाली गवत,दगडाखाली वास्तव्यास असतो. याची लांबी 35 ते 54 सेंटीमीटर असते. आकाराने लहान असल्याने हा साप अन्य प्राण्यांच्या भक्ष्यस्थानी पडतो. हा साप लाजाळू असतो.हा अतिशय विषारी असून सहसा मानवीवस्तीत आढळत नाही.या सापाचे विष मज्जा संस्थेवर परिणाम करत असल्यामुळे चावल्यास सूज येणे,चक्कर येणे, बेशुद्ध पडणे अशी लक्षणं दिसतात. चावलेला भागात यातना होतात. वीस ते तीस मिनिटांनी श्वसन क्रियेत अडथळा येण्याची शक्यता असते.या सापळा डिवचल्यास शेपटी वर करून खवल्याचा लाल व निळा रंग प्रदर्शित करतो.  हा साप दुर्मिळ असल्याने सर्पदंशाच्या घटना अभावानेच आढळतात. प्रजनन सुकलेल्या पाळापाचोळ्यात किंवा दगडाच्या सपाटीत 7 समजून स्वतःहून पकडण्याची चूक करतात. त्यामुळे धोका निर्माण होतो. वास्तविक कोणताही साप दिसला तरी त्याला न मारता सर्पमित्र अथवा कोणत्याही प्राणीमात्रास कळवावे. सर्पजातीचे संरक्षण होणे गरजेचे आहे, कारण साप हा शेतकऱ्यांचा मित्र आहे. अलीकडच्या काळात हा साप अमरावती, यवतमाळ, भंडारा,सांगली जिल्ह्यात अनेकदा आढळून आला आहे.-मच्छिंद्र ऐनापुरे, जत जि. सांगली