सामाजिक,वास्तववादी चित्रपटाचे प्रणेते:बिमल रॉय

बिमल रॉय हे भारतीय चित्रपटसृष्टीतील प्रसिद्ध चित्रपट दिग्दर्शक होते.  त्यांना सामाजिक आणि वास्तववादी चित्रपटांचे प्रणेते म्हटले जाते.  भारतीय चित्रपट जगतात त्यांचे योगदान लक्षणीय होते.  त्यांचा जन्म 12 जुलै 1909 रोजी ढाका (बांगलादेश) मधील बंगाली जमीनदार कुटुंबात झाला, जो त्यावेळी ब्रिटिश भारताच्या पूर्व बंगाल आणि आसाम प्रांताचा भाग होता.  चित्रपटांतील त्यांच्या आवडीमुळे ते कलकत्त्याला आले.  तिथून त्याचा चित्रपटांचा प्रवास सुरू झाला.

करिअर

कलकत्त्याच्या न्यू थिएटर प्रायव्हेट लिमिटेडमध्ये कॅमेरा सहाय्यक म्हणून त्यांनी आपल्या कारकिर्दीला सुरुवात केली.  या काळात त्यांनी दिग्दर्शक पीसी बरुआ यांच्या 1935 च्या 'देवदास' हिट चित्रपटासाठी प्रसिद्धी छायाचित्रकार म्हणून सहकार्य केले.  1940 आणि 1950 च्या दशकात रॉय समांतर सिनेमा चळवळीचा भाग होते.  जेव्हा कोलकातास्थित चित्रपट उद्योगाची स्थिती खालावली, तेव्हा रॉय आपल्या टीमसह मुंबईला गेले आणि तिथून एक नवीन चित्रपट सुरू केला.  1952 मध्ये त्यांनी 'बॉम्बे टॉकीज' साठी 'माँ' चित्रपटाद्वारे आपल्या कारकिर्दीला पुन्हा सुरुवात केली.  बिमल रॉय हे त्यांच्या 'रोमँटिक-वास्तववादी मेलोड्रामा' चित्रपटांसाठी ओळखले जात, जे मनोरंजनाबरोबरच महत्त्वाच्या सामाजिक समस्यांवर आधारित होते.

'मधुमती' प्रेरणादायी 

 बिमल रॉय यांनी दिग्दर्शक ते निर्माता, संपादक आणि सिनेमॅटोग्राफर पर्यंत चित्रपटांमध्ये काम केले.  'दो बिघा जमीन', 'परिणीता', 'बिराज बहू', 'मधुमती', 'सुजाता', 'पारख', 'बंदिनी', 'माँ', 'देवदास','प्रेमपत्र' 'यासह त्यांच्या चित्रपटांची यादी बरीच मोठी आहे.  त्यांचा 'मधुमती' हा व्यावसायिक चित्रपटातील अतिशय प्रभावशाली चित्रपट ठरला.  भारतीय चित्रपट, टेलिव्हिजन उद्योग आणि जागतिक चित्रपटांमध्ये पुनर्जन्म या विषयावर काम करणाऱ्यांसाठी हा चित्रपट प्रेरणास्त्रोत असल्याचे मानले जाते.  'कर्ज' (1980) चित्रपटासह अनेक चित्रपट 'मधुमती' पासून प्रेरणा घेऊन बनवले गेले.  1958 मध्ये त्यांना 'मधुमती' चित्रपटासाठी नऊ चित्रपट पुरस्कार मिळाले.  हा विक्रम सुमारे साततीस वर्षे त्याच्या नावावर राहिला. या चित्रपटासाठी संगीतकार सलील चौधरी यांनी रचलेली धुने आजही लोकांच्या ओठांवर आहेत.

 चित्रपट पुरस्कार

 बिमल रॉय यांनी त्यांच्या संपूर्ण कारकिर्दीत अनेक पुरस्कार जिंकले, ज्यात अकरा फिल्मफेअर पुरस्कार, दोन राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार आणि कान चित्रपट महोत्सवात एक आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार.  त्यांना 1959 मध्ये 'मधुमती', 1960 मध्ये 'सुजाता' आणि 1961 मध्ये 'पारख' आणि 1964 मध्ये 'बंदिनी' चित्रपटासाठी सर्वोत्कृष्ट दिग्दर्शनासाठी फिल्मफेअर पुरस्कार मिळाला.

 बिमल रॉय यांचा प्रभाव भारतीय चित्रपट आणि जागतिक चित्रपट दोन्हीमध्ये दूरगामी होता.  भारतीय चित्रपटसृष्टीत त्याचा प्रभाव मुख्य प्रवाहातील व्यावसायिक हिंदी चित्रपट आणि उदयोन्मुख समांतर सिनेमा या दोन्हीवर होता.  त्यांचा 'दो बिघा जमीन' (1953) हा कला आणि व्यावसायिक सिनेमा यशस्वी होणारा पहिला चित्रपट होता.  1953 मध्ये या चित्रपटाने कान्स चित्रपट महोत्सवात आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार मिळवला.त्यांचे निधन 8 जानेवारी 1965 रोजी मुंबई येथे झाले.