मैलोनमैल प्रवास करणारा सोन चिखल्या

 सोन चिखल्या (पॅसिफिक गोल्डन प्लोअर) हा स्थलांतरित पक्षी आपल्याकडे आढळून येतो. सोन चिखल्या हा पक्षी सैबेरिया आणि अलास्कामधून हिवाळ्यात येणारा फ्लोव्हर कुळातील पक्षी आहे. हा तब्बल दहा ते बारा हजार किलोमीटरचा प्रवास करून आपल्याकडे येतो. हा पक्षी महाराष्ट्रात प्रामुख्याने सागरी किनारा भागात आढळून येतो. आकाराने लहान असलेला सोन चिखल्या हा पक्षी अलास्का आणि सैबेरियाच्या बर्फाळ भागातील टुंड्रा गवताळ प्रदेशात प्रजनन करतो.  तिकडे कडाक्याची थंडी पडल्यावर आपल्याकडे येतो. तर एप्रिल-मेपर्यंत परतीच्या प्रवासाला सुरुवात करतो. त्यावेळेस विणीचा हंगाम जवळ आल्याने या पक्षाचे रंग बदलायला सुरुवात होते. मानेपासून फिफ्टीपर्यंत एक पांढरी पट्टी जी लांब उठून दिसते, त्यांची पाठ सोनेरी रंगाची होते. पूर्ण वाढ झालेले पक्षी हे सुमारे २.५ सेमी लांब असतात. त्याच्या पंखांची लांबी सरासरी ६१ सें.मी असते. त्याच्या सर्वात हलक्या चरबीशिवाय, पक्ष्यांचे वजन कमी असते. मार्चमध्ये त्याच्या आर्क्टिक प्रजननासाठी जाण्यापूर्वी पक्षाचे वजन वाढू लागते. विणीच्या हंगामाव्यतिरिक्‍त नर-मादी सारखेच दिसतात. त्यांच्या शरीराचा वरचा भाग हा तपकिरी असतो, त्यावर चमकदार पांढरी व सोनेरी पिसे असतात. खालील पिसे सफेदसर तर छातीवरील पिसे रंगबेरंगी असतात. स्थलांतर करण्यापूर्वी विणीचा हंगाम मार्च आणि एप्रिल मध्ये सुरु होतो. हे पक्षी मे, जून आणि जुलेमध्ये अलास्का व साबयबेरियामध्ये प्रजनन करतात. ऑगस्ट आणि सप्टेंबरमध्ये आशिया, ऑस्ट्रेलिया आणि पॅसिफिक बेटांवर दक्षिणेकडे स्थलांतर करीत मेपर्यंत राहतात. हा पक्षी उत्तरेकडे स्थालांतर होण्याआधी काही दिवस एकत्र येतात. सुमारे एक किलोमीटर ते ४.८८ किमी उंची पर्यंत तो उडू शकतो. पक्ष्यांनी ३ ते ४ दिवसात तीन हजार ते ४ हजार ८०० किलोमीटर पर्यंत नॉनस्टॉप उड्डाण करण्याचा त्यांचा रेकॉर्ड आहे. हा किनारी पक्षी असला, तरी पॅसिफिक गोल्डन प्लोव्हर मुख्यत: लहान वनस्पती असलेल्या अंतर्गत भागातील पाणथळ मोकळ्या जागेला तो प्राधान्य देतो.जायकवाडी धारण परिसरातही सोन चिखल्या आढळून आला आहे.-मच्छिंद्र ऐनापुरे, जत जि. सांगली