शिराळ्याची आंबामाता

करवीरवासिनी अंबामाता मूळची शिराळा येथील आणि कोल्हासुराचा वध केल्यानंतर कोल्हापूर निवासिनी झाली, अशी आख्यायिका आहे. जिवंत नागपूजेसाठी शिराळा हे नाव जगप्रसिद्ध झाले आहे. गोरक्षनाथ, अंबामाता मंदिर, समर्थ रामदास स्वामी स्थापित ११ मारुतीपैकी एक मारुती शिराळा येथे असल्याने धार्मिक व ऐतिहासिक असे या गावाचे महत्त्व आहे. येथील अंबामाता मंदिरातील मूर्ती पाषाणावर भाताच्या कोंड्यापासून बनवलेली व कमळावर बसलेली आहे. तालुक्यातील गिरजवडे येथे गिरजासुराचा वध केल्यानंतर जोतिबा व अंबामाता यांची शिराळा येथे भेट झाली. त्याठिकाणी हे मंदिर उभे करण्यात आले आहे. या भेटीमुळे या गावचे नाव अंबामातेचे वसतिस्थान असलेले गाव म्हणून 'श्री आलय' पडले होते. याचबरोबर सर्वांचे येथे रक्षण होईल, असा वर दिल्याचेही श्री नाथ लिलामृत, करवीर माहात्म्य, श्री रामदासांच्या काव्यपंक्तीत उल्लेख आहेत. श्री गोरक्षनाथ यांचे येथे वास्तव असताना ते या मंदिर परिसरात भिक्षा घेऊन आल्यानंतर थांबत असत. ते या गावात वास्तव्यास असतानाच त्यांनी जिवंत नागाची पूजा सुरू केली. या मंदिरात गणेश, शनी मारुती, जोतिबा याचबरोबर शेष नागाची मूर्ती आहे. या मंदिराचा मुख्य गाभारा व पुढील मंडप यांचे दगडामध्ये बांधकाम करण्यात आले आहे. या परिसराचे सुशोभीकरण करण्यात आले आहे. नागपंचमीला मंदिर परिसरात मोठी यात्रा भरते.